Η πανδημία του κορωνοϊού που εμφανίστηκε και μονοπωλεί την ατζέντα παγκοσμίως είναι πιθανό να καθορίσει και να μεταβάλλει στρατηγικές, πολιτικές, λόγους κυρίαρχους και αποκλίνοντες. Τα κράτη επιχειρούν να καλύψουν με επικοινωνιακά μέσα, με αυταρχισμό και ατομική ευθύνη την χρόνια απουσία συντεταγμένης ενίσχυσης της δημόσιας υγείας και της κοινωνικής μέριμνας. Οι φτωχοί, οι εκμεταλλευόμενες, οι λαοί, προσπαθούν να ανοίξουν τη σκέψη και το λόγο σχετικά με το ζήτημα της ανθρωπινότητας και της αλληλεγγύης, της αναγκαιότητας της συνύπαρξης και της οργάνωσης της αλληλοβοήθειας.
Κείμενο που δημοσιεύτηκε στην σελίδα του περιοδικού Roar και προέρχεται από το βιβλίο RevengeCapitalism: TheGhostsofEmpire, theDemonsofCapital, andtheSettlingofUnpayableDebts του συγγραφέα. Ο MaxHaiven είναι ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Λέικχεντ στο Οντάριο. Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας.
Ο ερχομός της επιδημίας του COVID-19 στις αρχές του 2020, που ακόμη εξελίσσεται σε ολόκληρο το πλανήτη καθώς γράφω αυτές τις λέξεις, στο μέλλον μάλλον θα μνημονεύεται ως αλλαγή εποχής. Στον εκτεταμένο αυτό χειμώνα, καθώς κλείνουν τα σύνορα, καθώς οι καραντίνες και οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας εντείνονται, καθώς άνθρωποι υποκύπτουν και ανακάμπτουν, υπάρχει μια έντονη αίσθηση πως, όταν τελικά φτάσει η άνοιξη θα ξυπνήσουμε σε ένα δραστικά διαφορετικό τοπίο.
Άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό CambridgeQuarterlyofHealthcareEthics 27. Ο Niall Scott είναι αναπληρωτής καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντρικού Λάνκασαϊρ και συγγραφέας. Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας.
Εισαγωγή
Οι τρόποι με τους οποίους η αναρχική σκέψη μπορεί να συνεισφέρει δημιουργικά, ακόμη και να προσφέρει λύσεις, στον υπάρχοντα διάλογο γύρω από την υγεία είναι θέμα που έχει κερδίσει ελάχιστη προσοχή στην βιοηθική. Στους αναρχικούς κύκλους, η υγεία αποτελεί σημαντικό κομμάτι των πολύ ευρύτερων προκλήσεων που ακτιβιστές και οργανωτές δείχνουν στην καθιερωμένη σύγχρονη, τοπική και διεθνή κοινωνία. Ομιλίες γύρω από το κλίμα, τη χρήση καυσίμων, τη διατροφή, την ασθένεια, το τρόπο ζωής, την επίπτωση της συμπεριφοράς στο χώρο εργασίας, και το περιβάλλον είναι τμήματα πολλών αναρχικών προβληματισμών για το σημερινό κόσμο, αλλά που σπάνια μπαίνουν κάτω από το ζήτημα της υγείας.
Οι πρόσφατες εξελίξεις στα ζητήματα της παγκόσμιας επιδημίας του COVID – 19 και της προσφυγιάς αποδεικνύουν πως τα διεθνή ζητήματα μπορούν να επιλυθούν μόνο με διεθνή συνεννόηση και αλληλεγγύη. Αυτή η αλληλεγγύη δεν μπορεί παρά να είναι διεθνιστική, κοινωνική και εργατική, ποτέ εξουσιαστική.
Αντίθετα με τα καθεστώτα υγείας του καπιταλισμού, ένα αλληλέγγυο σύστημα υγείας δεν μπορεί παρά να είναι ο στόχος μιας διεθνούς αλληλεγγύης και ανταλλαγής γνώσεων, με αναγκαία συνθήκη την εναντίωση σε ταξικές, έμφυλες και φυλετικές εξαιρέσεις από την πρόσβαση στην περίθαλψη. Σημειώνοντας ότι η υγεία για μας είναι ένα αγαθό οικουμενικό που θα πρέπει να συνυπολογίζεται σε συνάρτηση με όλα τα θέματα που αφορούν τα υπόλοιπα έμβια όντα και την οικολογία.
Εν μέσω της κατάστασης καραντίνας που πλήττει τις υποδομές σε ολόκληρο τον κόσμο, ήρθε δυναμικά στο προσκήνιο το e-learning. Αν και η ηλεκτρονική εξ αποστάσεως μάθηση είναι κάτι σύνηθες σε άλλες χώρες, στην Ελλάδα η σχετική εμπειρία είναι πολύ μικρή. Δε θα μπω στη διαδικασία να εξηγήσω τους τύπους αυτού του είδους διδασκαλιας, καθώς ο εκάστοτε φορέας που χρησιμοποιεί αυτήν τη μέθοδο ακολουθεί δικές του τακτικές.
Παρατηρώ, ωστόσο, πως όλες οι σχετικές προτάσεις έχουν να κάνουν κυρίως με εφαρμογές της Microsoft. Κατανοητό το γιατί μα σε καμία περίπτωση δε σημαίνει πως οι προτεινόμενες εφαρμογές είναι οι ιδανικότερες. Θα προχωρήσω, λοιπόν, λίγο πιο πέρα και θα αναφέρω ορισμένες εφαρμογές ηλεκτρονικής μάθησης ανοιχτού κώδικα, σε συνδυασμό με κάποιες ανάλογες εφαρμογές τηλεδιάσκεψης που μπορούν να λειτουργήσουν ως εναλλακτικές.
Αγαπητά ανθρώπινα όντα, σταματήστε να κραυγάζετε με γελοίες ιαχές πολέμου. Μη στρέφετε τις εκδικητικές ματιές σας εναντίον μου. Σβήστε τα μαβιά χρώματα του τρόμου με τα οποία ζωγραφίζετε το όνομα μου. Όλοι εμείς, τα βακτήρια και οι ιοί, από τα βάθη του μικρόκοσμου, είμαστε η αληθινή συνέχεια της ζωής πάνω στη Γη. Χωρίς εμάς δεν θα είχατε δει ποτέ το φως της ημέρας, δεν θα είχε καν δημιουργηθεί το πρώτο σας κύτταρο.
Είμαστε οι πρόγονοι σας, με τα ίδια δικαιώματα όπως οι πέτρες και τα φύκια και σίγουρα πολύ περισσότερα από τους πιθήκους. Βρισκόμαστε όπου είστε κι εσείς και όπου δεν έχετε φτάσει ακόμα. Εάν είστε ικανοί να αντιληφθείτε στο σύμπαν μόνο ό, τι σας μοιάζει, τόσο το χειρότερο για εσάς!
κάνετε κλικ στην εικόνα για να δείτε ή να κατεβάσετε τη μπροσούρα
Τα τελευταία χρόνια, από την περίοδο που τα προτάγματα της ολικής απελευθέρωσης, του αντισπισισμού και του αναρχικού βιγκανισμού βρήκαν -επιτέλους- γόνιμο έδαφος για την εξάπλωσή τους και στο εγχώριο αναρχικό κίνημα, έχει ξεκινήσει μια άτυπη “κουβέντα” σχετικά με την “κατανάλωση” κρέατος στο εσωτερικό του κινήματός μας, όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό αναφορικά με την ατομική “κατανάλωση”, αλλά περισσότερο με την “συλλογική”. Δηλαδή σχετικά με την τέλεση “κινηματικών μπάρμπεκιου”, “τσικνισμάτων”, συλλογικών κουζινών που βασίζονται στο κρέας κλπ, στο εσωτερικό κοινωνικών χώρων, καταλήψεων και στεκιών (πολλές φορές για οικονομική ενίσχυση διαφόρων πολιτικών σκοπών).
Η πάγια θέση του αντισπισιστικού και vegan αναρχικού κινήματος σχετικά με την “ολική απελευθέρωση”, η οποία προτάσσει ότι το αναρχικό κίνημα δεν πρέπει να στοχεύει μόνο στην παύση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, αλλά και στην απελευθέρωση της φύσης και ιδιαίτερα των ζώων από την κυριαρχία του ανθρώπου επάνω τους, ήταν αναμενόμενο να φέρει τους μη κρεατοφάγους εν γένει αναρχικούς σε αντιπαράθεση με ένα μεγάλο κομμάτι του κινήματος που είχε συνηθίσει να γιορτάζει και να συναθροίζεται με τέτοιους πιο…”πατροπαράδοτους” τρόπους όπως οι προαναφερθέντες, τους οποίους είχε μεταφέρει και αυτούσιους στο εσωτερικό του κινήματος.
(…)Σκοπός της μπροσούρας δεν είναι σώνει και ντε να πείσει όλους τους αναρχικούς να σταματήσουν να τρώνε κρέας, αλλά κυρίως να παρουσιάσει τα πραγματικά δεδομένα γύρω από το τι είναι αυτό που συνθέτει την κρεατοφαγία ως καταπίεση και όχι ως απλή διατροφική επιλογή, να αντικρούσει κάποια “επιχειρήματα της ταβέρνας” που πολύ συχνά εμφανίζονται χωρίς καμιά τεκμηρίωση σε μια κουβέντα. Και αφού παρουσιάσει όλα αυτά τα στοιχεία και τα επιχειρήματα ενάντια στην κρεατοφαγία γενικότερα, να γεννήσει στον αναρχικό, αντιεξουσιαστή κλπ αναγνώστη κάποιες πρώτες σκέψεις σχετικά με το αν πραγματικά τον ενδιαφέρει το ζήτημα της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης των ζώων και σε ποιον βαθμό. Σίγουρα όμως να τον φέρει προ των ευθυνών του ώστε να αποφασίσει αν μια τόσο αντιδραστική συνθήκη όσο η μαζική και γενικευμένη συλλογική κρεατοφαγία ΜΕΣΑ στους κοινωνικούς μας χώρους και τις καταλήψεις είναι κάτι το θεμιτό, σε σχέση και με τα απελευθερωτικά μας προτάγματα. Τέλος, να καλλιεργηθεί μια κουλτούρα επιχειρημάτων και όχι πολεμικής ή ανωριμότητας στο εσωτερικό του κινήματος επάνω σε αυτό το θέμα.
Βρισκόμαστε σε μια περίοδο συμπυκνωμένου ιστορικού χρόνου, κατά την οποία μια σειρά γενικευμένων κρίσεων ξεσπούν ταυτόχρονα και προοιωνίζονται ένα επικίνδυνο μέλλον για την κοινωνική βάση. Από την επαπειλούμενη νέα οικονομική κρίση που ερχόταν να διαδεχτεί την προσωρινή νηνεμία που ακολούθησε την εποχή των μνημονίων, την κρίση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών στην Ανατολική Μεσόγειο, την προσφυγική κρίση, έως την επιδημία που ζούμε αυτές τις μέρες.
Όλα όσα θέλατε να μάθετε για τα «Αιολικά Πάρκα» στις προστατευόμενες περιοχές NATURA 2000
*και δεν ξέρατε τι να ρωτήσετε
Τι είναι και πώς λειτουργούν τα «Αιολικά Πάρκα»; Τι είναι το Δίκτυο NATURA 2000; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι από την απώλεια της βιοποικιλότητας; Γιατί Περιβαλλοντικές Οργανώσεις και οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών αντιτίθενται σε ορισμένες περιπτώσεις εγκατάστασης βιομηχανικών Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ενέργειας; Χρειάζεται να «θυσιάσουμε κάτι» προκειμένου να πετύχουμε τους στόχους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής;
Σε αυτά και σε πολλά άλλα επίκαιρα ερωτήματα απαντά η νέα έκδοση της Ελληνικής ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ Εταιρείας «Όλα όσα θέλατε να μάθετε για τα «Αιολικά Πάρκα»στις προστατευόμενες περιοχές NATURA 2000».
Μια συγκυρία που προκαλεί ανησυχία όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας ώθησε την ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ να συγκεντρώσει σε ένα ευανάγνωστο έντυπο όλες τις βασικές έννοιες σχετικά με το σοβαρό ζήτημα της εγκατάστασης βιομηχανικής κλίμακας Αιολικών Σταθμών Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (γνωστοί ως «Αιολικά Πάρκα») σε προστατευόμενες περιοχές του ευρωπαϊκού δικτύου NATURA 2000.
Ο ιός -κατασκευασμένος ή φυσικός- απολύτως βολικός
Οι κίνδυνοι αυτού -υπερβολικοί ή αληθινοί- στην υπηρεσία του φόβου
Άκου, άκου τις ύαινες και τους γύπες που περιμένουν να σε ξεσκίσουν
Τόλμα να ακούσεις τον φριχτό στο βασιλιά Φόβο ύμνο τους:
«Ω Φόβε, τροφέ θανάτου πριν το θάνατο
Στάσου σύμμαχος των λίγων σε αυτόν τον πόλεμο
Στάσου της κοινωνίας των πολλών “ζωντανών – νεκρών” δημιουργός
Εκείνων που δεν τολμούν πια να σκεφτούν
Εκείνων που μονάχα ακολουθούν»…
Ο στόχος προδιαγεγραμμένος
Ασφαλιστικές δικλείδες αποβλάκωσης παντού
Τα παιδιά στα κινητά
Οι γονείς στα κινητά
Τα μάτια και τα μυαλά ακίνητα
Δεν σκέφτονται κι ούτε μιλούν
Μονάχα ακούν και ακολουθούν
Κι όποιος τολμήσει τον βασιλιά Φόβο να αμφισβητήσει
κι όποιος με την κλεμμένη φλόγα προσπαθήσει την αλήθεια στο φως να δείξει
δεσμώτης Προμηθέας στον Καύκασο, πάντα για το καλό μας
Αποφυγής παράδειγμα για όλους:
Κοίτα, κοίτα
αυτή είναι η κατάληξη για όποιον τολμήσει να σκεφτεί
Κοίτα τον αετό να του ξεσκίζει κάθε μέρα το συκώτι
Κι ύστερα σκέψου
Αν αντέχεις
Αν τολμάς
Ή μήπως είναι καλύτερα να ακολουθήσεις;
Χωρίς δεύτερη σκέψη
χωρίς ούτε καν πρώτη
Δέξου την ψευτοθεία κοινωνία τους με ευλάβεια
Επικοινώνησέ την
Ο λόγος της διαταγή
Η αμφισβήτησή της ύβρης
Ναι – ναι, καλύτερα έτσι
Που καιρός τώρα πια για σκέψη…
Κι ύστερα η αμφισβήτηση θέλει και συμμάχους
αλλιώς τρελαίνεσαι
Κι εσύ δεν θέλεις να τρελαθείς, έτσι δεν είναι;
Κι ούτε να μείνεις μόνος σου
Έλα λοιπόν καλέ και εκπαιδευμένε και επαρκώς αποβλακωμένε αμνέ
έλα στο ασφαλές κοπαδάκι μας…
εσύ δεν είσαι πια λιοντάρι
έλα καλό μου προβατάκι
μη μείνεις μόνο σου
ξέρεις τι κάνει ο λύκος σε όσους δεν αγαπάνε το μαντρί…
Γι’ αυτό σου λέω
έλα καλό μου προβατάκι
μαζί με τα άλλα στη γραμμή
έτοιμο νεράκι και τροφή
έλα να παρακολουθήσεις τη σφαγή
τη δική σου σφαγή
Το βλέμμα, η σκέψη και η καρδιά
την κάθε μέρα ακίνητα στα κινητά
Την ασφάλεια κηρύσσοντας, εξυμνούν τον Φόβο
εξασφαλίζοντας μία ζωή νεκρή…
Κοίτα πως λίγο – λίγο αισθάνεσαι καλύτερα στην απομόνωσή σου!
Που καιρός για συναναστροφές…
«Άνθρωπος – κοινωνικό ον» και λοιπές αηδίες…
«Άνθρωπος – δουλικό ον»
Αυτό κηρύσσει ο μεγάλος μας βασιλιάς
Άνθρωπος – δούλος του Φόβου
Ο στόχος προδιαγεγραμμένος
Αυτός η αιτία της υπερβολής και του πανικού
Οι αφορμές -πραγματικές ή επινοημένες- θα παρουσιάζονται
Εχθές, σήμερα, αύριο
Κορωνοϊός, Αυριοϊός, Μεθαυριοϊός
Κορωνοϊός, κόρη βουβή – τυφλός μας γιος
Αφορμές αληθινές θα μεγιστοποιούνται
ψεύτικες θα κατασκευάζονται
Εν ανάγκη θα παράγονται
Και το σχέδιο «σαν έτοιμο από καιρό»
Όλοι οι δρόμοι καταλήγουν στο δικό τους μονόδρομο
Όπου και να πας, ότι και να γίνει
Αν ο φόβος φανεί δίκαιος (π.χ. στην περίπτωση του Κορωνοϊού κατά την οποία θα έχουμε πολλά θύματα)
τότε ο φόβος θα επιβεβαιωθεί
Ένας νέος θα προετοιμαστεί
Θα ανθίσει και θα καρποφορήσει
Αν ο φόβος δεν «ευδοκιμήσει» (π.χ. στην περίπτωση του Κορωνοϊού κατά την οποία θα έχουμε λιγότερα από τα προβλεπόμενα θύματα)
τότε ο φόβος που μας ώθησε να λάβουμε τα απαραίτητα σωτήρια μέτρα θα επιβραβευτεί
τότε ο φόβος θα επιβεβαιωθεί
Ένας νέος θα προετοιμαστεί
Θα ανθίσει και θα καρποφορήσει
Και κάπως έτσι, όλα βαίνουν ελεγχόμενα
βάση προγράμματος
Βούτυρο στο ψωμί των λίγων!
Ο κόσμος μαντρωμένος
Το χρήμα πλαστικό
Τα πάντα ελεγχόμενα
Ο φόβος φυλάει τα έρμα…
Σύνορα υψώνονται
πόλεις απομονώνονται
άνθρωποι απομακρύνονται
Που τόλμη και καιρός για αγκαλιές και φιλιά;
Που καιρός για αγάπη;
Και κάπως έτσι, όλα θα βαίνουν ελεγχόμενα
«καλώς εις βάρος μας»…
Γιατί τι να την κάνεις της ασφάλεια χωρίς την ζωή;
Θα μένεις μέσα στο σπίτι
Θα καταναλώνεις ότι σου στέλνουμε
Delivery!
Θα τρως τα συσκευασμένα
Θα πίνεις τα εμφιαλωμένα
Θα ακούς τα εγκεκριμένα
(κι αν θελήσεις να κρίνεις:
τρέχα-γύρευε για τα κρυμμένα δεδομένα…)
Όλη η ζωή σου ένα ψέμα
Τα όνειρά σου -πριν γεννηθείς- τακτικά βαλμένα
Θα πράττεις τα προδιαγεγραμμένα
Θα ερωτεύεσαι διαδικτυακά και απομονωμένα
με τον καθένα (δηλαδή με κανένα)
Και μέσα στο τίποτα και στον κανένα θα ψάχνεις εσένα
Τα μάτια του παιδιού μες στον καθρέπτη ξεχασμένα
Και ποια η αντιπρόταση;
Ποια η άμυνα;
Ποιος ήλιος να υπάρχει πίσω από τα τόσα σύννεφα;
Γράφοντας τα παραπάνω
σε μια μονάχα λύση καταλήγω
Πρώτη ανάγκη η κατανόηση πως είναι κατηφόρα
Κάθε μέρα θα ‘ναι χειρότερα και γυρισμό δεν έχει
Ο κόσμος όλος άλλαξε και χάλασε και χάθηκε
Η πορεία του μεγάλου συνόλου από παλιά, σοφά προδιαγεγραμμένη:
«Πρόσω ολοταχώς προς την απομόνωση
σε μια καθημερινότητα ζωντανή – νεκρή»
Δεύτερη ανάγκη ύστερα
ο αυτοπροσδιορισμός μας
Με έναν φίλο μας μαζί
κι ύστερα δυο και πέντε
ανάπτυξη και οργάνωση δικής μας κοινωνίας
Δική μας να ‘ναι η τροφή
δικές μας και οι ιδέες
όσο μπορούμε μακριά
απ’ τη δική τους τρέλα
όσο μπορούμε μακριά
Υγρ.: Διαβάζοντας τα παραπάνω και έχοντας δύο γονείς που ανήκουν στις λεγόμενες ευπαθείς ομάδες υψηλού κινδύνου, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι δεν είμαι ανόητος και ότι ασφαλώς και δεν θεωρώ παράλογο το να προσπαθεί κανείς να αποφύγει έναν κίνδυνο. (Όπως άλλωστε και την κοινή γρίπη…) Η υπαρξιακή ένσταση αφορά στην αποδοχή του επιβεβλημένου πανικού και κυρίως στη μη κατανόηση της νέας τάξης πραγμάτων.
Θα μπορούσε όλο αυτό με τον Κορωνοϊό να είναι ένα τεράστιο κοινωνικό πείραμα που να προδιαγράφει μελλοντικές εφαρμογές…
Ιδού τα ερευνητικά συμπεράσματα:
«Τα πειραματόζωα αφού κατανάλωσαν με επιμέλεια την τροφή, υιοθέτησαν πλήρως τις συστάσεις – διαταγές και οικειοθελώς αυτοαπομονώθηκαν. Στον βωμό της ασφάλειας, αποσκοπώντας στη διατήρηση της ζωής, θυσίασαν την ίδια τη ζωή.»
Η δυστοπία αποτελεί ένα παρακλάδι της επιστημονικής φαντασίας που το διακρίνει το έντονο πολιτικό στοιχείο. Η σχέση βέβαια πολιτικής και επιστημονικής φαντασίας είναι πολύ ισχυρή. Η μοντέρνα πολιτική και η επιστημονική φαντασία μοιάζουν με παιδιά που μεγάλωσαν μαζί (αν και σε αυτούς που οι γνώσεις τους για επιστημονική φαντασία περιορίζονται σε χολιγουντιανές παραγωγές αυτό φαντάζει απίθανο). Από τo ξεκίνημα της επιστημονικής φαντασίας και συγκεκριμένα από τα μέσα του 19ου αιώνα, όπου το συγκεκριμένο λογοτεχνικό ρεύμα κάνει την εμφάνιση του σαν διακριτός κλάδος του φανταστικού, οι πολιτικές αναφορές που συναντάμε στα κλασσικά έργα αυτού του ρεύματος δεν είναι αμελητέες.
Πιο συγκεκριμένα ο κατά πολλούς παιδικός συγγραφέας (λαθεμένα κατά την προσωπική μου άποψη) και πατέρας της επιστημονικής φαντασία Ιούλιος Βερν αφήνει να διαφανούν στο έργο του κάποιες πολιτικές απόψεις. Ήταν ανθρωπιστής δημοκράτης με συμπάθεια για τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της εποχής του. Η συμπάθεια με την οποία παρουσιάζει στο «Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα» τον κλασσικό αρνητικό ήρωα του, τον κάπτεν Νέμο είναι ενδεικτική. Ο εκδικητής καπετάνιος που πολεμά λυσσαλέα και μέχρι το τέλος τον αγγλικό ιμπεριαλισμό είναι ένα φουτουριστικό (μην ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν υποβρύχια) κράμα ατομικού μηδενισμού (υπάρχει η θεωρία ότι ο Νίτσε είχε επηρεάσει τον Ιούλιο Βέρν στη δημιουργία αυτού του ήρωα) και αντιμπεριαλιστικών απόψεων.
Πάραυτα ο Βερν είναι υπεραισιόδοξος για το μέλλον της ανθρωπότητας και πιστεύει ότι η τεχνολογία και η επιστήμη οδηγούν την ανθρωπότητα σε ένα χρυσό μέλλον.
Ο πατέρας της σκοτεινής επιστημονικής φαντασίας όμως είναι ο G.Wells. Ένας ουτοπικός σοσιαλιστής βαθιά ανθρωπιστής που προειδοποιεί με όλα τα έργα του τον πλούσιο δυτικό κόσμο για τις συνέπειες που θα έχει η εκμετάλλευση των αδυνάτων από τους δυνατούς. Για παράδειγμα στο θρυλικό «Ταξίδι στο χρόνο» οι υποχθόνιοι που τρώνε τους χαζούς κατοίκους της μελλοντικής αυτής γης δεν είναι άλλοι από τους απογόνους της εργατικής τάξης που διωχτήκαν κάποτε στο παρελθόν από τους πλούσιους στον κάτω κόσμο. Αποτέλεσμα είναι αυτοί να γίνουν κανίβαλοι και να εκδικούνται φρικτά τους απογόνους της ανώτερης τάξης όταν επισκέπτονται την πάνω γη.
O G.Wells μιλάει για ένα σκοτεινό μέλλον και ανοίγει το δρόμο για να αναδυθεί το λογοτεχνικό ρεύμα της δυστοπίας.
Η δυστοπία είναι το είδος επιστημονικής φαντασίας που ασχολείται με τον μελλοντικό θρίαμβο του κράτους εις βάρος της ελευθερίας των πολιτών και την πλήρη αποδόμηση της κοινωνίας από τον φόβο της εξουσίας. Πολλοί συγγραφείς έχουν ασχοληθεί με το είδος με πιο επιφανείς τον Philip Dick και τον Βallard. ;Ένα από τα πρώτα έργα δυστοπίας είναι το «We» (1921) του Ρώσου Υevgery Zamyatin. Είναι το έργο το οποίο επηρέασε το αριστούργημα του είδους «1984» του Όργουελ.
Πιστεύω ότι είναι ίσως το μόνο είδος λογοτεχνίας που έχει τόσο πολύ δικαιωθεί από τις ιστορικές εξελίξεις τις οποίες με έμμεσο ή άμεσο τρόπο προέβλεψε. Η «δημοκρατία» του καπιταλιστικού παραδείσου (με τα γκέτο των απόκληρων και την αυξανόμενη αστυνομοκρατία) λίγο απέχει από τη μελλοντική κοινωνία του «1984» ή του «Brave new world». Η δυστοπία αποτελεί την κατεξοχήν πολιτική κατάληξη της επιστημονικής φαντασίας.
Το απολυταρχικό αντι-όραμα του Yevgery Zamyatin
Το «Εμείς» γράφτηκε το 1921. Δημοσιεύτηκε το 1927 σε συνέχειες σε ένα περιοδικό. Στα ελληνικά εκδόθηκε σε περιορισμένα αντίτυπα τη δεκαετία του 80 και μέχρι σήμερα ήταν δυσεύρετο.Κυκλοφορεί ξανά από τις εκδόσεις «Εξάρχια».
Το «Εμείς» αναφέρεται στη ζωή ενός ανθρώπου, του D-503, σε μία μελλοντική κοινωνία, όπου οι άνθρωποι έχουν μετατραπεί σε αριθμούς.
Τα πάντα ξεκινούν και καταλήγουν στο Κράτος. Η πόλη έχει κατασκευαστεί εξολοκλήρου από γυαλί, το οποίο επιτρέπει στη μυστική αστυνομία να εποπτεύει τους πάντες (η διάρθρωση της πόλης είναι ανάλογη με τη φυλακή Panopticon που είχε σχεδιάσει τη ο Jeremy Bentham). Η ζωή είναι οργανωμένη για να προωθηθεί η μέγιστη παραγωγή με βάση το τευλορικό πρότυπο παραγωγής. Οι άνθρωποι φορούν πανομοιότυπα ρούχα και δεν έχουν ονόματα παρά αριθμούς. Θεωρούν έννοιες όπως ψυχή, ελευθερία, ποίηση ξεπερασμένες ,έννοιες συνώνυμες με τους πρωτόγονους. Η μόνη ηδονή βρίσκεται στην ευδαιμονία και την επιβίωση του κράτους. Ο D-503 είναι ένας μαθηματικός που εργάζεται για τη δημιουργία του Ολοκληρωτή ενός διαστημοπλοίου που θα μεταδώσει την ευτυχία, τη σοφία και τη λογική του Κράτους σε διασυμπαντικά επίπεδα…
Όμως οι αριθμοί δεν έχουν πει την τελευταία λέξη. Η επανάσταση μιας ομάδας αριθμών τα συμπαρασύρει όλα και μαζί και τον D-503.Τελευταία λύση του κράτους η λοβοτομή που επιβάλλεται στους πολίτες-αριθμούς.Παραυτά το τέλος του βιβλίου δεν είναι απαισιόδοξο. Έτσι στην τελευταία σελίδα μένουμε με ερωτηματικό για το αν οι επαναστάτες έχουν ηττηθεί πραγματικά.
Η μάχη συνεχίζεται. Βλέπουμε σε αυτή την ιστορία τα βασικά συστατικά του μυθιστορήματος της δυστοπίας. Από αυτό εδώ το έργο πήραν πολλά και ο Χάξλευ και ο Όργουελ: Παντοδύναμο κράτος που τα εποπτεύει όλα (big brother),απουσία προσωπικότητας και συναισθημάτων, θρίαμβος της επιστήμης και της λογικής εις βάρος των ενστίκτων κλπ.
Πολιτικά πιστεύω του Ζαμιατίν
Ο Ζαμιατίν αρχικά ήταν μπολσεβίκος. Με δύο συλλήψεις στο ενεργητικό του και μία εξορία έγραφε σατυρικά έργα για τον Καπιταλισμό (πχ The Islanders) και στήριξε πλήρως την οκτωβριανή επανάσταση το 1917. Μέχρι τη στιγμή που ο Λένιν επέβαλε δικτατορία των Μπολσεβίκων κάτι που ο Ζαμιάτιν θεώρησε προδοσία απέναντι στην επανάσταση. Να συμπληρώσουμε ότι στη διάρκεια του εμφυλίου οι Μπολσεβίκοι αντιμετώπισαν μεγάλη αντίσταση από αριστερά: Toν αναρχικό στρατό του Μάχνο, την εξέγερση των κόκκινων ναυτών της Κροστάνδης, τους αριστερούς Εσέρους, τις εξεγέρσεις των αγροτών κλπ.
Ο Ζαμιάτιν είναι με τους παραπάνω «αντάρτες». Αποτελεί τη λογοτεχνική έκφραση της επανάστασης μέσα στην επανάσταση. «Δεν υπάρχει τελευταία επανάσταση… οι επαναστάσεις είναι άπειρες» μας λέει ο Ζαμιάτιν και εξαπολύει το λογοτεχνικό του αντάρτικο ενάντια στους Μπολσεβίκους , τη δικτατορία τους και τα πιστεύω τους (τευλαρισμό, στρατικοποίηση, διωγμός αντιφρονούντων, υλισμός κλπ).
«Δε θέλω να αφήσω άλλους να θέλουν για μένα .Θέλω εγώ να θέλω για τον εαυτό μου». Ο Ζαμιάτιν χωρίς να ασχοληθεί πολύ με την επιστημονική φαντασία, με το έργο «We» τη σημάδεψε ανεπανόρθωτα. Προφήτεψε ουσιαστικά το Σταλινισμό. το Ναζισμό, τις δυτικές δημοκρατίες και τη δεσποτική ακρότητα κάθε απολυταρχισμού. Κατά τη γνώμη μου ξεπέρασε και τον Βερν (τον πατέρα της Επιστημονικής φαντασίας με πολλά έργα φαντασίας στο ενεργητικό του) γιατί αν ο τελευταίος έδωσε τροφή στα παιδικά όνειρα, ο Ζαμιάτιν αποτύπωσε στο έργο την απανθρωπιά της εξουσίας. Και όπως έλεγε ο Κάφκα «το καλό βιβλίο είναι αυτό που πέφτει σαν τσεκούρι στον πάγο της ψυχής μας».
Επίσης ο Ζαμιάτιν υπήρξε επαναστάτης. Έφυγε εξόριστος από τη Σοβιετική κυβέρνηση στο Παρίσι όπου πέθανε πάμφτωχος.
«Η πραγματική λογοτεχνία μπορεί να υπάρξει μόνο όταν δημιουργείται όχι από υπεύθυνους και αξιόπιστους επαγγελματίες αλλά από ψυχασθενείς, αιρετικούς, ονειροπόλους, επαναστάτες και σκεπτικιστές» μας λέει. Ο Βερν ήταν υπεύθυνος και αξιόπιστος επαγγελματίας. Ο Ζαμιάτιν όχι.
Όργουελ: Η δυστοπία στην υπηρεσία της εξουσίας;
O Όργουελ αποτελεί την πιο μυστήρια φιγούρα στο χώρο της δυστοπίας. Το «1984» που μοιάζει απελπιστικά με το We του Ζαμίατιν αποτελεί ορόσημο στο χώρο της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ο Όργουελ πολέμησε στον ισπανικό εμφύλιο στο πλευρό των τροτσκιστών και αναρχοσυνδικαλιστών. Όμως σήμερα οι αγγλικές μυστικές υπηρεσίες παραδέχονται ότι ο Όργουελ υπήρξε συνεργάτης τους… Τραγικό; Ποιος ξέρει την αλήθεια απόλυτα; Σίγουρα οι σταλινικοί τον μισούν θανάσιμα. Τους λέρωσε το πορτραίτο στο «Πεθαίνοντας στην Καταλωνία». Ήταν όμως και αυτός άμεμπτος;
Είναι όλα όσα ακούγονται για εκείνον σκευωρίες;
Σίγουρο είναι ότι ο Όργουελ έδωσε πληροφορίες για κομμουνιστές που θεωρούσε ότι υπήρξαν πράκτορες της ΕΣΣΔ. Άλλωστε και ο ίδιος είχε εργαστεί για λίγο σαν αστυνομικός στα νιάτα του (αξιωματούχος στην αστυνομία της Βιρμανίας). Το «1984» έγινε στη δύση το ευαγγέλιο του αντισταλινικού αγώνα. Οι καπιταλιστές το λάτρεψαν και μαζί με τη «Φάρμα των Ζώων» τα παρουσίασαν σαν αδιάσειστες αποδείξεις του απόλυτου κακού: του Σταλινισμού.
Σίγουρα ο Όργουελ έχει στο έργο του πλειάδα αντικαπιταλιστικών και αντιεξουσιαστικών στοιχείων. Πιο συγκεκριμένα το έργο του αποτελεί μια κραυγή για ελευθερία. Όμως στο τέλος της ζωής του έδειχνε να προτιμά τη Δύση (καπιταλισμός) από την Ανατολή (σταλινισμός). Είχε ταχθεί ολόψυχα στον αντισταλινικό αγώνα?
Όπως και να έχει η Δύση παρουσίασε με τρόπο που τη βόλευε το έργο του. Ποιος ξέρει την αλήθεια απόλυτα για τον Όργουελ?
Σκοτάδι Συγκεντρώσου
Το «Σκοτάδι συγκεντρώσου» (1946) αποτελεί ένα δυστοπικό μυθιστορήμα γραμμένο από τον Fritz Leiber . O οποίος διάπρεψε αλλού (ξίφη και μαγεία) και όχι στην επιστημονική φαντασία. Παρά το ότι το συγκεκριμένο πόνημα έχει ξεχαστεί από το σύγχρονο αναγνωστικό κοινό, η μελαγχολική του ματιά το κατατάσσει στις κορυφές της δυστοπίας.
Τριακόσια χρόνια μετά από ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα, η ανθρωπότητα κυβερνάται από μια μυστική θρησκευτική αδελφότητα που έχει επιβάλει Θεοκρατία. Αυτή χρησιμοποιεί την επιστήμη για να εξουσιάζει. Τα επιστημονικά όμως τεχνάσματα των εξουσιαστών παρουσιάζονται σαν θεϊκές επεμβάσεις στον αναλφάβητο πληθυσμό.
Ενάντια σε αυτή την αδελφότητα που εξουσιάζει, είναι μια μυστική ομάδα μαγισσών, που δηλώνουν οπαδοί του Σατανά και που επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν την επιστήμη για την ανατροπή της τυραννικής θεοκρατίας. Σκληρό βιβλίο που δείχνει πως η επιστήμη σαν όπλο των λίγων μπορεί να οδηγήσει σε ένα μαύρο μέλλον.
Ειδικότερα όταν οι μάζες είναι αναλφάβητες και ο κάθε επιστήμονας παρουσιάζει τις απόψεις του σε αυτές σαν θέλημα θεού…
Δυστοπία και κινηματογράφος
Όσο αφορά τον κινηματογράφο το δυστοπικό μέλλον απασχόλησε πολλούς σκηνοθέτες. Άλλοι μείνανε πιστοί στο απολυταρχικό αντί-όραμα του Υevgery Zamyatin άλλοι το διαστρέβλωσαν (καλό κράτος-κακοί πολίτες) και άλλοι το εξέλιξαν σε διάφορα παρακλάδια (βιοτεχνολογικός φασισμός, έλεγχος γεννήσεων κλπ). Θα αναφέρω εδώ κάποιες ενδεικτικές ταινίες τονίζοντας όμως εξαρχής ότι είναι οι αγαπημένες του γράφοντος (ή τελωσπάντων τις θεωρώ σημαντικές για το είδος) αλλά σε καμία περίπτωση δεν θεωρούνται αντικειμενικά και οι καλύτερες από τους ακαδημαϊκούς του κινηματογράφου ή το κοινό (άλλωστε στις μέρες μας δεν είναι δύσκολο για κάποιον να βρει τα best του κάθε κινηματογραφικού είδους από το ΙΜDB στο internet).
THX1138
Η ταινία του Lucas είναι από τις λίγες δυστοπικές ταινίες που ο αγωνιζόμενος φυγάς καταφέρνει να ξεφύγει από τον όλεθρο που η εξουσία του προετοιμάζει… Είναι απ’ τα σπάνια δείγματα “happy end” στον χώρο της δυστοπίας όπου το κλασικό άσχημο τέλος του “ 1984” όπου το αποστειρωμένο κράτος είναι πανίσχυρο και πάντα νικάει, ανατρέπεται. Θα προκαλέσει σίγουρα εντύπωση σε όσους ξέρουν τον Lucas μόνο από τα Star Wars. Εδώ η συνταγή είναι διαφορετική.
Rabid
Στην μυθική ταινία splatter του Cronenberg από ένα νοσοκομείο διαφεύγει ένα ιός που μεταδίδεται σεξουαλικά κάνοντας τους πολίτες ζόμπι που μεταδίδουν τον ιο μέσω του σεξ. Μάλιστα στο Rabid πρωταγωνιστεί η διάσημη πορνοστάρ της εποχής Marilyn Chambers. Το τέλος φρικτό: ο στρατός θριαμβεύει εις βάρος των νυμφομανών ζόμπι και οι νεκροί πετιούνται στα σκουπιδιάρικα. Δυο χρόνια μετά το AIDS κάνει την εμφάνιση του και κάποιοι χαρακτηρίζουν τον Cronenberg προφήτη…
Threads
Τι να πει κανείς για το Threads που περιγράφει τον πυρηνικό όλεθρο. Πιο μαύρη ταινία δεν γίνεται. Δε θα υπάρχει μέλλον μετά από ένα πυρηνικό πόλεμο πόσο μάλλον κοινωνία έστω δυστοπική.
Mad Max
Στην κλασσική τριλογία Mad Max τώρα τα πράγματα είναι περίεργα. Από τη μια στη μελλοντική κοινωνία οι κακοί είναι οι μηχανόβιοι, punks κλπ. Ο καλός είναι ο Mel Gibson πρώην μπάτσος. Σε αυτό το μέλλον επιβιώνουν οι πιο δυνατοί. Δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι και οι πιο δημοκρατικές ταινίες στον κόσμο σε σχέση ειδικά με το “1984” και την γενικότερη παράδοση των δυστοπικών ταινιών και βιβλίων – στα Mad Max κακός σίγουρα δεν είναι το κράτος. Να τονίσω όμως εδώ ότι πράγματι στα τέλη του 70 και στις αρχές του 80 ήταν της μόδας μια δεξιόστροφη δυστοπία όπου καλοί είναι οι δικαστές (δικαστής Dredd) και οι μπάτσοι (Robocop) ενώ η κρατική εξουσία μένει σχετικά στο απυρόβλητο, καθώς προστατεύει τους καλούς πολίτες από την παρανοϊκή μάζα.
V for Vendetta
Στο V for Vendetta τώρα, που κάποιοι χαρακτήρισαν σαν blockbuster για αναρχικούς, η μελλοντική κοινωνία που περιγράφεται δεν διαφέρει και τόσο από τη σημερινή. Η εξουσία είναι αμείλικτη και ρίχνει στο ψαχνό. Το ίδιο αμείλικτοι είναι όμως και οι επαναστάτες όταν έρθει η ώρα. Η ταινία πέρα από το ότι αποτελεί καλλιτεχνικό αριστούργημα αποτελεί και ένα παράδοξο στα χρονικά του Hollywood. Σίγουρα ότι πιο “αναρχικό” γέννησε.
Στρατιώτες του Σύμπαντος
Στο Στρατιώτες του Σύμπαντος, μια υποτιμημένη ταινία κατά τη γνώμη μου, η κοινωνία που περιγράφεται είναι ακραία ρατσιστική – μιλιταριστική. Αξία έχουν μόνο οι οπλίτες του Αυτοκρατορικού Στρατού. Αυτοί έχουν μόνο δικαίωμα ψήφου. Οι γυναίκες υπηρετούν κανονικά και είναι ισάξιες στρατιωτικά με τους άντρες. Η ταινία βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Robert Heinlein που είναι βέβαια η αποθέωση του φουτουριστικού – μιλιταρισμού. Στην ταινία όμως ο μάγος Verhoeven έκανε την ανατροπή. Χρησιμοποίησε το βιβλίο ανατρέποντας το. Έτσι ο προσεκτικός θεατής θα παρατηρήσει την έξυπνη σάτιρα του Verhoeven παρουσιάζοντας τα ΜΜΕ και τον τρόπο που κάνουν την πλύση εγκεφάλου, τους οπλίτες σαν ελαφρά χαζούς και την Αυτοκρατορία σαν μια επιθετική μηχανή (σε αντίθεση με το ομώνυμο βιβλίο) που θα καταβροχθίζει τους «κακούς» του διαστήματος. Στο τρίτο στη σειρά μάλιστα Στρατιώτες του Σύμπαντος η σάτιρα του μιλιταρισμού είναι ανελέητη και όχι τόσο καμουφλαρισμένη όσο στην πρώτη ταινία.
‘Idomeni, 2016. The refugee camp’s liveliness – portrayed through the everyday life of a group of Palestinian friends – converses with the early border stories told by the oldest inhabitant of the village. What then creates the feeling of a home?’
Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα TheMantle. Ο Eric Anthamatten είναι καθηγητής φιλοσοφίας και ανθρωπιστικών σπουδών στα πανεπιστήμια TheNewSchool και PrattInstitute. Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας
«Το μίσος είναι θρησκεία», γράφει ο Jean-Paul Sartre στο δοκίμιο του από το 1944 με τίτλο Το Πορτραίτο του Αντισημίτη, γραμμένο μετά την απελευθέρωση του Παρισιού από τους Ναζί. Σχεδόν 70 χρόνια μετά, μεγάλο μέρος της ανάλυσης του Sartre για τον αντισημιτισμό, και τον προπάτορα του, το ρατσισμό, μοιάζει εφιαλτικά επίκαιρη – ένας ευαίσθητος αναγνώστης δεν μπορεί παρά να δει αυτό το Πορτραίτο ως προφίλ και προφητεία για τους καιρούς μας. είτε είναι η βία λευκών ρατσιστών εναντίον μαύρων, Λατίνων, ή Εβραίων, ή η ρητορική των βρισιών και άλλων πραγμάτων που ορίζουν μεγάλο μέρος του πολιτικού διαλόγου. Το μίσος και ο ρατσισμός δεν είναι απλά απόψεις ή ψυχολογικές καταστάσεις, αλλά πολιτικά όπλα που χρησιμοποιούνται με βίαιες και φονικές συνέπειες.
Σήμερα, σας καλώ να πάμε ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο, κάπου στα τέλη τής άνοιξης του 1922. Τότε, που στα λιμάνια τής Ελλάδας καταφθάνουν, το ένα μετά το άλλο, καράβια φορτωμένα με ξερριζωμένους κατοίκους του Πόντου, οι οποίοι αφήνουν την περιουσία τους και φεύγουν όπως-όπως από τον τόπο τους, προκειμένου να σώσουν τις ζωές τους από το κυνήγι των τούρκων. Στο πλευρό των τούρκων, μάλιστα, βρίσκονται και οι κούρδοι, οι οποίοι κάνουν φρούδα όνειρα πως θα οικειοποιηθούν την γη που αφήνουν πίσω τους οι έλληνες. Το κυνήγι είναι τόσο έντονο και η καταστροφή τού ποντιακού ελληνισμού είναι τόσο εκτεταμένη ώστε πολλοί στις μέρες μας κάνουν λόγο για γενοκτονία. Μάλιστα δε, κατόπιν εισήγησης του τότε πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, το 1994 η βουλή αναγνώρισε την γενοκτονία και ανακήρυξε την 19η Μαΐου ως «Ημέρα Μνήμης για την Γενοκτονία των Ελλήνων στον Μικρασιατικό Πόντο».
Επ’ ευκαιρία, ας δούμε κατά πόσο είναι δόκιμο να μιλάμε για «γενοκτονία των ποντίων» ή κατά πόσο είναι σωστότερη η έκφραση «καταστροφή τού ποντιακού ελληνισμού». Άλλωστε, προκειμένου για τον ελληνισμό ολόκληρης της Μικράς Ασίας, έχουμε υιοθετήσει την «μικρασιατική καταστροφή» και κανένας δεν έχει αντίρρηση. Ας ρίξουμε, λοιπόν, μια ψύχραιμη ματιά στην περίφημη «Μαύρη Βίβλο Διωγμών και Μαρτυρίων του εν Τουρκία Ελληνισμού», την οποία εξέδωσε το 1919 το Οικουμενικό Πατριαρχείο (*).
Ο φασισμός ήταν πάντοτε, όπου κι αν εκφράστηκε, εκτός από εξαιρετικά επικίνδυνος και αισθητικά γελοίος. Από τους βηματισμούς των στρατευμάτων του, μέχρι την κινησιολογία των αρχηγών του και το κιτς των εκδηλώσεών του, η γελοιότητα υπήρξε ιστορικά σήμα κατατεθέν του.
Πόσο μάλλον όταν αυτός εκφράζεται σε μικρές μπανανίες χωρίς ουσιαστική ισχύ, όπως η δική μας. Το όργιο κιτσαριού της Μεταξικής δικτατορίας και της Χούντας είναι εξίσου αξέχαστο με τη βαρβαρότητά τους.
«Η επανανοηματοδότηση της ζωής ως ζητούμενο»: Η ομιλία του Γιάννη Μπίλλα, εκπαιδευτικού, βιοκαλλιεργητή & συγγραφέα, στη δεύτερη ημέρα του διήμερου ομιλιών και συζητήσεων με γενικό τίτλο «Κοινωνία & Φύση υπό την τυραννία των Αγορών: Το πρόβλημα και οι προτάσεις για το ξεπέρασμά του», που οργάνωσε το Εναλλακτικό Πολιτιστικό Εργαστήρι της Κέρκυρας στις 17-18 Φεβρουαρίου 2017. Δείτε το βίντεο:
Παλαιότερα, ήταν σχετικά απλό να περιγράψει κανείς τον χαρακτήρα επαρχιωτισμού του ελληνικού πνευματικού τοπίου και να εντοπίσει την καταγωγή του: είχε να κάνει κυρίως με την έλλειψη πληροφοριών και την μεγάλη απόσταση που χώριζε την Ελλάδα από τα ευρωπαϊκά κέντρα, συνθήκες που έκαναν τα καινούρια ρεύματα να φτάνουν μπαγιάτικα και ξεθυμασμένα στην τοπική αγορά και να αφομοιώνονται τελικά χωρίς αντίσταση από την επικρατούσα δυσκίνητη νοοτροπία, χωρίς να αφήνουν κάποιο βαθύτερο στίγμα στα τοπικά πνευματικά δρώμενα.
Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Aeon. Ο NolenGertz είναι επίκουρος καθηγητής εφαρμοσμένης φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Τβέντε και συγγραφέας. Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας.
Ο μηδενισμός είναι μια μόνιμη απειλή. Όπως αναγνώρισε η φιλόσοφος του 20ου αιώνα, Hannah Arendt, είναι καλύτερα κατανοητός όχι σαν ένα σύνολο από «επικίνδυνες σκέψεις», αλλά ως ένα ρίσκο εγγενές στην ίδια τη πράξη της σκέψης. Αν σταθούμε πάνω σε οποιαδήποτε ιδέα για αρκετό χρονικό διάστημα, ανεξάρτητα του πόσο ισχυρή μοιάζει στην αρχή, ή πόσο ευρέως αποδεκτή είναι, θα αρχίσουμε να αμφισβητούμε την αλήθεια του. Μπορεί επίσης να αρχίσουμε να αμφισβητούμε αν εκείνοι που αποδέχονται την ιδέα ξέρουν στα αλήθεια (ή ενδιαφέρονται) για το αν η ιδέα είναι πραγματική ή όχι. Αυτό απέχει ένα βήμα από το να σκεφτούμε γιατί υπάρχει τόσο λίγη συναίνεση για τόσα πολλά ζητήματα, και γιατί όλοι οι άλλοι μοιάζει να είναι τόσο βέβαιοι για αυτό που τώρα σου φαίνεται τόσο αβέβαιο. Στο σημείο αυτό, στο χείλος του μηδενισμού, υπάρχει μια επιλογή: είτε συνεχίζεις να σκέφτεσαι και ρισκάρεις να αποξενωθείς από την κοινωνία· ή σταματάς να σκέφτεσαι και ρισκάρεις να αποξενωθείς από την πραγματικότητα.
Βαθύτατη απογοήτευση αισθάνθηκαν οι ανά τον κόσμο θαυμαστές της Γκρέτα Τούνμπεργκ, όταν πληροφορήθηκε ότι κατοχύρωσε εμπορικά το όνομά της, για να μπορεί να βγάζει κέρδη από κάθε χρήση του. Το κράξιμο στο Twitter δεν κόπασε ούτε μετά την… απολογία της ότι το έκανε για να προστατεύσει το κίνημα του οποίου ηγείται.
Πώς μπορεί να ηγηθεί ενός οποιουδήποτε κινήματος ένα κορίτσι που μόλις έχει μπει στα 17 και που παρουσιαζόταν ως ηγέτις από τα 15 της; Περισσότερο με μια πετυχημένη εμπορική κατασκευή έμοιαζε το όλο πράγμα. Φυσικά, το κορίτσι «τα λέει». Οπως «τα λένε» η τραγουδίστρια της όπερας μητέρα της, ο ηθοποιός πατέρας της, όπως «τα έλεγε» ο ηθοποιός και σκηνοθέτης παππούς της. Εκτός αυτού, το κορίτσι διαθέτει όλο το «πακέτο»: είναι νέα, είναι γυναίκα, έχει μια «ιδιαιτερότητα» (έχει διαγνωστεί με σύνδρομο Asperger) και μιλάει αποκλειστικά για την κλιματική αλλαγή.
